روش های نوین ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ارزشیابی توصیفی

 

روش های نوین ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ارزشیابی توصیفی

ارزشیابی پیشرفت تحصیلی یکی از عناصر مهم و اساسی برنامه های درسی و نظام های آموزش و پرورش جهان محسوب می شود. لذا با عنایت به اهمیت این عنصر در روند فعالیت یاددهی- یادگیری، ارائه شیوه نوین در این زمینه و ارتقا سطح دانش معلمان و سایر دست اندرکاران تعلیم و تربیت، ضرورتی اجتناب ناپذیر می باشد. از طرفی رویکرد یکسان موجود برای ارزشیابی تحصیلی از سال ۱۳۰۳ تاکنون، به صورت امتحان کتبی- شفاهی نمود پیدا کرده و در این رابطه ملاک ثابت (۲۰-۰) همواره پایدار بوده است. در اکثر کشورهای جهان نیز، توجه به ابعاد شخصیت فراگیر ذهن علمای تعلیم و تربیت را به استفاده از شیوه های نوین ارزشیابی سوق داده است و تجارب موفقی در این زمینه موجود می باشد.

 امروزه نیازمند سیستم هایی از سنجش و ارزیابی هستیم که به هر دانش آموز به دیده حرمت نگاه کند. موهبت های طبیعی و انسانی او را بسیار بیشتر از آزمونهای سنتی نشان دهد.

پس آن نوع سنجش که بتواند تصویری واضح و سه بعدی از رشد مهارت ها، تواناییها و دانش و نگرش دانش آموز بدهد قابل دفاع می باشد. برخلاف ارزشیابی کمی که با داده های کمی و ریاضی و عدد و ارقام سر و کار دارد و از قضاوت برخوردار است. باید دانست که کیفیت این امر نسبی است و انعطاف پذیر می باشد و به طور کلی می توان گفت که کیفیت مقطعی نیست بلکه اندیشه ای مستمر است و براساس تلاش و فعالیت فرد انجام می گیرد. ارزشیابی توصیفی را می توان آموزش بدون نمره دانست و به جای تأکید بر ارزشیابی های پایانی باید بر ارزشیابی تکوینی (مستمر) تأکید داشت در واقع ارزشیابی توصیفی به توصیف ارزشیابی های گوناگون که به شیوه های متنوع از دانش آموز به عمل آورده ایم می پردازد.

ارزشیابی تحصیلی، فعالیتی است که معلم، در جریان تدریس خود انجام می دهد. این فعالیت، شامل جمع آوری اطلاعات و داوری درباره وضعیت یادگیری و پیشرفت دانش آموز است. جمع آوری این اطلاعات از طریق شیوه های مختلف صورت می پذیرد و نیازمند کسب مهارت و دانش کافی در این زمینه است. معلم باید با استفاده از نتایج حاصل از سنجش و ملاحظه اهداف و انتظارات آموزشی درباره وضعیت فرد، داوری کرده، ضعفها و قوتهای دانش آموز را مشخص کند و برای بهبود فعالیتهای یادگیری به او توصیه هایی را ارائه دهد . این طرح، الگویی کیفی است که تلاش می کند برخلاف الگوهای رایج ارزشیابی، به جای کمی نگری از طریق توجه به معیارهای برنامه درسی و آموزشی به عمق و کیفیت یادگیری دانش آموزان توجه کند و توصیفی از وضعیت آنها ارائه دهد و ارزشیابی را در خدمت آموزش و یادگیری قرار دهد.

مهمترین ویژگیهای الگوی ارزشیابی توصیفی

۱-  توجه به تنوع و تغییر مقیاس سنجش

۲-   توجه به یادگیری دانش آموز

۳-   توجه به تنوع و تغییر ابزارهای ارزشیابی

۴-   توجه به انتظارات برنامه درسی

۵-  توجه به اهمیت سازگاری اجتماعی در کنار پیشرفت تحصیلی

۶-  توجه به اهمیت بهداشتی روانی در فرآیند یاددهی- یادگیری

۷-  توجه به حیطه های مختلف یادگیری

این طرح ( ارزشیابی توصیفی ) با مدنظر قرار دادن ویژگیهای فوق، همراه با ایجاد تغییرات بنیادی در نظام موجود ارزشیابی تحصیلی تهیه شد. این تغییرات عبارتنداز:

الف- تغییر مقیاس فاصله ای (۲۰-۰) به مقیاس ترتیبی (در حد انتظار- نزدیک به انتظار- نیازمند به تلاش بیشتر)

ب- تغییر تأکید از ارزشیابی پایانی به ارزشیابی تکوینی

ج- تنوع بخشی به ابزارهای جمع آوری اطلاعات

د- تغییر در ساختار کارنامه

ه- تغییر در مرجع تصمیم گیرند درباره ارتقاء دانش آموزان

و- توجه همه جانبه به تمامی جنبه های رشد

در الگوی ارزشیابی توصیفی، علاوه بر رشد بعد عقلانی دانش آموز، به جنبه های دیگر رشد، از جمله بعد اجتماعی، عاطفی و جسمانی نیز توجه شده است. معلم در طول سال با مشاهده رفتار و عملکرد دانش آموز گزارشی را از وضعیت او در حیطه های ذکر شده به شکل توصیفی، ارائه می دهد. این گزارش باید دقیق و حساب شده باشد و به دور از اغراق، از الفاظ و کلمات مثبت استفاده شود.

دقت در رعایت نکات بهداشتی- کسب عادتهای مطلوب جسمانی- همکاری با دیگران- عمل به قوانین مدرسه- احترام گذاشتن به دیگران- شرکت در مباحث و گفتگوها و... از جمله انتظاراتی است که در الگوی ارزشیابی توصیفی در زمینه توجه به حیطه های گوناگون رشد شخصیتی دانش آموز، مطرح شده است. انتظاراتی که در نظام سنتی، کاملا نادیده انگاشته شده.

کاربرد ارزشیابی توصیفی :

۱-      بهبود یادگیری

۲-      نگرش مطلوب نسبت به مدرسه

۳-      افزایش بهداشت روانی کلاس

۴-      اعتماد به نفس

۵-      افزایش روحیه انتقادپذیری در کودکان

۶-      افزایش مشارکت در یادگیری

۷-      رشد مهارت خود اصلاحی و خود تنظیمی

۸-      رشد و توانایی نقد خود

۹-      بهبود عملکردها

۱۰-   خارج شدن از برنامه های کلیشه ای و چارچوبی

۱۱-   آرامش در آموزش

 

         

 

 

 

دو نکته مهم در ارزشیابی مستمر

دو نکته مهم در ارزشیابی مستمر

  چگونه می توان فرآیند سنجش مستمر را بهبود بخشید؟

«سنجش»به تمام فعالیّت های معلم و دانش آموزان در«خود ارزیابی»گفته می شود که بتواند بر اصلاح فعالیت های یادگیری و یاددهی تأثیر گذارد و اطلاعات مفیدی به معلم بدهد.به وسیله ی سنجش سازنده و مستمر است که در آن بازخورد ها برای ســــازگار کردن فعالیت های معلم با نیاز های دانش آموز استفاده می شود.یک سنجش مستمر و سازنده باید برانگیزه و اعتماد به نفس دانش آموزان  تأثیر بگذارد  و از آن در سازگار کردن فرآیند یاددهی ـ یادگیری استفاده شود.فرآیند یاددهی ـ یادگیری یک فرآیند تعاملی است که معلم باید میزان پیشرفت دانش آموز خود و مشکلات آنان در این فرآیند آگاه باشد تا بتواند برنامه ی کاری خود را به درستی و براساس نیازهای متفاوت دانش آموز تنظیم کند.گفتگو در کلاس ـ مشاهده ی نوشته ی دانش آموزان ـ تکالیف منزل و تمرین های کلاسی از جمله روش هایی است که در بهبود بخشی به سنجش مستمر تأثیر به سزایی دارد.

 

• آیا همه ی دانش آموزان می توانند موفق باشند؟

در این راه چیزی که دانش آموزان نیاز دارند«فرهنگ موفقیّت»است یعنی اعتماد به شایستگی خود.اگر از سنجش مستمر به درستی استفاده شود می توان به اسلحه ای قدرتمند تبدیل گردد و مخصوصاً برای دانش آموزان ضعیف بسیار سودمند است به طوری که آن ها هم درک روشنی از اشتباهاتشان به دست می آورند و هم هدف مورد نظرشان برایشان دست یافتنی می شود به شرط آن که فضای کلاس بامسائل فرعی مثل مقایسه و . . . تیره و تار نشود.در یک سنجش سازنده بازخوردی که به هـــر دانش آموز داده می شود بر ویژگی های کار دانش آموز تأکید دارد و با توصیه هایی برای پیشرفت و بهبود وی همراه است.خود ارزیابی نیز بخش اساسی یک ارزشیابی مستمر است که درآن وضعیت موجود و وضعیت مطلوب و راهکارهای حرکت از وضعیت موجود به مطلوب باید در نظر گرفته شود.برای آن که ارزشیابی مستمر و سازنده باشد باید دانش آموزان شیوه ی خود ارزیابی را فرابگیرند تا هدف های اصلی یادگیری را بشناسند و بفهمند چگونه نیازهای یادگیری خود را رفع کنند.باید به دانش آموز ابزار و فرصت هایی داده شود که بتوانند مشکلات را خودشان رفع کنند.دقت شود که تکالیف منزل و سؤالات امتحان،واضح و در ارتباط با آموخته باشند.بازخورد ها هم باید به گونه ای باشد که هر دانش آموز راهنمایی های لازم برای رفع نواقص و فرصت و کمک لازم برای بهتر شدن را به دست آورد.

 

سخن آخر این که آن چه مورد نیاز کلاس های مدرسه ی ما می باشد ایجاد«فرهنگ پرسش و تفکر عمیق»است.

 

 

 

ارزشیابی از دیدگاه قرآن

 

ارزشیابی از دیدگاه قرآن

 

سوره اعراف آیه 168

 و قطعنا هم فی الارض امما فهم الصالحون و فهم دون ذلک و بلوناهم بالحسنات و السیات لعلم یرجعون

 و بنی اسرائیل را در روی زمین بشعبی متفرق ساختیم. بعضی از آنها صالح و رستگار و برخی به خلاف آن، وآنها به خوبیها و بدیها بیازمودیم باشد که باز گردند.

 

سوره محمد آیه 31

 ولنبلونکم حتی نعلم المجاهدین فئکم والصابرین ونبلو اخبارکم

 والبته ما شما را در مقام امتحان می آوریم تا آن که در راه خدا مجاهده و کوشش دارد و صبری کندمقامش معلوم سازیم و اخبار و اظهارات شما را هم بیازمائیم.

 

سوره بقره آیه155

 ولنبلونکم بشیمن الخوف والجوع ونقصمن الاموال والانفس والثمرات وبشر الصابرین

 والبته شما را به سختی ها چون ترس وگرسنگی ونقصان اموال ونفوس وآفات زراعت بیازمائیم وبشارت و مژده آسایش از آن سختی ها و صابران است.

 

سوره انعام آیه 165

 ورفع بعضلم فوق بعض درجات لیبلوکم فی ما اتکم ان ربک سریع العقاب ورانه لغفوررحیم

 ورتبه ی بعضی را از بعضی بالاتر قرار داد تا شما را در این تفاوت رتبه ها بیازماید که همانا خدا سخت زود کیفر و بسیار بخشنده و مهربان است.

 

 

اهـــداف ارزشیابـــی تکوینـــی یا مستمـــر

اهـــداف ارزشیابـــی تکوینـــی یا مستمـــر :

 

-           فراهم آوردن شواهد معتبری درمورد یادگیری درسی.

 -           تعیین نقاط قوت و ضعف دانش آموزان درفرایند یاددهی و یادگیری.

 -           تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان.

 -           تثبیت اعتماد به نفس فراگیران وایجاد انگیزه برای یادگیری در آنان.

 -           پرورش روحیه تحقیق، تفکر، تلاش، ابتکار وخلاقیت دانش آموزان.

 -           توجه به جنبه های مهم درس و اهداف آموزشی آن.

 -           تشویق به استفاده ازراهبردهای فعال یاددگیری.

 -           مشخص کردن نتایج ودادن بازخورد تصحیح کننده به شاگردان.

 -           کمک به شاگردان درپیگیری پیشرفت خود و توسعه مهارتهای ارزیابی از خویشتن

 -           مطلع کردن دانش آموزان از سطح عملکرد مورد نیاز.

 -           ایجاد انگیزه در فراگیران جهت تداوم یادگیری .

 -           نمایان ساختن توانایی های بالقوه ی فراگیران، که این خود موجب خودشناسی و تبین تصویری ذهنی فراگیر از خودش می شود .

 -           ارزشیابی راه کم کاری و خطای گذشته را بازکرده و مراحل جدیدی را برای آغازگری مجدد فراهم می سازد. ( خود آغازگری)

 -      ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای شناخت توانایی وزمینه های علمی فراگیران و تصمیم گیری برای انجام دادن فعالیت های بعدی آموزشی است.

 -           ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای شناساندن هدف های آموزشی در فرایند یاددهی ـ یادگیری است.

 -           ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای بهبود و اصلاح فعالیت های آموزشی است.

 

 

 

ضوابط ارزشیابـــی پیشـــرفت تحصیلی

ضوابط ارزشیابـــی پیشـــرفت تحصیلی

مجموعه قوانین مدون وتصویب شده توسط شورای عالی آموزش و پرورش می باشد که اهداف ارزشیابی و سنجش توان تحصیلی دانش آموزان براساس مقررات را دربر می گیرد.

امتحــانات داخلـــی : امتحاناتی است که طبق برنامه معین وبا همکاری مشترک کارکنان آموزشی واداری واحد آموزشی زیر نظر مدیر انجام می شود درامتحانات داخلی تهیه سؤالها وتصحیح اوراق امتحانی برعهده معلمان مربوط می باشد.

امتحانات هماهنـــــگ : عبارت از امتحاناتی است که دربعضی درسها طبق برنامه معین و سؤالهای یکسان در سراسر کشور یا سراسراستان توسط اداره کل سنجش و ارزشیابی تحصیلی ویا سازمان آموزش و پرورش استان دفترمدارس خارج از کشور تهیه و درمحل واحدآموزشی زیر نظر مدیر انجام می شود. در امتحانات هماهنگ تصحیح اوراق امتحانی بر عهده معلمان مربوط می باشد.

امتحانات نهایــــی : امتحانات درسهایی از پایه سوم متوسطه است که به صورت سراسری (کشوری) با برنامه همزمان و سؤالهای یکسان توسط اداره کل سنجش ارزشیابی تحصیلی تهیه می شود وزیرنظر سازمان آموزش وپرورش استان .دفتر مدارس خارج از کشور به وسیله عوامل اجرایی امتحانات (هیئات ممتحنه ) که از طرف ادارات آموزش و پرورش شهرستان ها و مناطق معین می شود برگزار می گردد درامتحانات نهایی برگزاری امتحان و تصحیح اوراق به صورت متمرکز انجام می شود.

تاییــدیه تحصیلــــی : به سنتی گفته می شود که مندرجات مدارک تحصیلی دوره های مختلف در آن مورد تایید قرار می گیرد

 ارزش تحصیلــی : به سندی اطلاق می شود که نشان دهنده ارزش مدرک تحصیلی ازنظر علمی و استخدامی با توجه به آراء صادره ازمراجع ذی صلاح قانونی باشد.

بانک ســـؤال:  بانک سؤال مجموعه نسبتا وسیعی از پرسشهای آزمونهای پیشرفت تحصیلی است که براساس محتوا وویژگیهای رون سنجی مانند سطح دشواری و رو.ای ملاکی در سؤال طبقه بندی و سازماندهی شده است.

تعـــریف ارزشیابـــی تکـــوینی یا مستمـــر : آنچه عمدتا به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی یعنی برنامه یا روش آموزشی، مورد استفاده قرار می گیرد، ارزشیابی تکوینی نام دارد.

 

ارزشیابی تکوینی یا مستمــر در آمـــوزش متوسطه : درنظام آموزش و پرورش دوره متوسطه ارزشیابی تکوینی برای اصلاح موضوع ارزشیابی و به منظور تقویت اعتماد به نفس تحکیم آموخته های دانش آموزان،آگاهی معلمان ازنقاط قوت وضعف درسی ونحوه عملکرد دانش آموزان درفرایندیاددهی. یادگیری و پرورش روحیه تحقیق، تفکر ،تلاش، ابتکاروفعالیت های گروهی ـ تدارک بازخورد مناسب به صورت مستمرازنحوه مشارکت دانش آموزدرفعالیت های یاددهی. یادگیری واتخاذ روشهای مناسب به منظوربهبود فرایند انجام شود.

 

تعریف ارزشیابی

تعریف ارزشیابی:

ارزشیابی عبارت است از"فرایندی منظم برای تعیین وتشخیص میزان پیشرفت یادگیرندگان دررسیدن به هدفهای آموزشی"اصطلاحات فرایندمنظم وهدفهای آموزشی دراین تعریف حائزاهمیت هستند.

   منظورازفرایندمنظم این است که ارزشیابی بایدبرطبق یک برنامه وروال منظم انجام گیردوازاین رومشاهدات بی نظم وترتیب ازرفتاردانش آموزان را نمی توان ارزشیابی نامید.درضمن کاربردهدفهای آموزشی حاکی ازاین است که درارزشیابی حتما"هدفهای آموزشی ازپیش مشخص شده باشندوارزشیابی بایدبراین هدفهامبتنی باشد.

برای ارزشیابی درست ازدانش آموزان هرچه اطلاعات بیشتری دراختیارباشدنتیجه ارزشیابی درست تروقابل اعتمادترخواهدبود.برای ارزشیابی درباره مطلوب بودن یانبودن پیشرفت تحصیلی یک دانش آموزنه تنهابایدپیشرفت اوراموردتوجه قراردهیم بلکه عواملی چون فرصت برای کسب پیشرفت وکوششهایی راکه انجام داده است باید درنظربگیریم.

به طورخلاصه می توان گفت ارزشیابی عبارت است از:

-        مقایسه اطلاعات به دست آمده ازطریق اندازه گیری بایک ملاک معین ومطالعه وداوری درباره فردموردنظر.

 -        وسیله ای برای تعیین میزان موفقیت فعالیتهای آموزشی.

 -        تجزیه وتحلیل اطلاعات به دست آمده ازسنجش واندازه گیری ومقایسه آنهابا معیارهای معین.

 "ارزشیابی یعنی گردآوری اطلاعات تجزیه وتحلیل مقایسه آنهابامعیارمعین ودرنهایت ارزش گذاری وتصمیم گیری در مورد آنها."